Շատ մանկաբուժական հիվանդություններ կարող են վերջույթների ցավի պատճառ հանդիսանալ։ «Վերջույթների ցավային համախտանիշ»-ը ընդհանուր տերմին է, որը խմբավորում է բժշկական տարբեր վիճակներ, որոնք ունեն բավականին տարբեր պատճառներ և կլինիկական արտահայտություններ, որոնց համար ընդհանուր է վերջույթների կայուն կամ ընդհատվող ցավը։ Սրանց ախտորոշման համար, բժիշկները իրականացնում են հետազոտություններ՝ ժխտելով այդ թվում բավականին ծանր վիճակներ, որոնք կարող են վերջույթների ցավի պատճառ լինել։
2.1 Ի՞նչ է սա։
Ֆիբրոմիալգիան պատկանում է «ուժեղացած ոսկրամկանային ցավային համախտանիշ» խնբին։ Ֆիբրոմիալգիան համախտանիշ է, որը բնութագրվում է երկարատև՝ նվազագույնը 3 ամիս տևողությամբ, տարածված ոսկրամկանացավով, ինչը ընդգրկում է վերին և ստորին վերջույթները, ինչպես նաև մեջքը, որովայնը, կրծքավանդակը, պարանոցը և/կամ ծնոտը։ Այն ուղեկցվում է հոգնածության զգացումով, թարմություն չբերող քնով և ուշադրության կենտրոնացման, կշռադատելու ունակության և հիշողության տարբեր աստիճանի արտահայտված խանգարումներով։
2.2 Ի՞նչ հաճախականությամբ է այն հանդիպում:
Ֆիբրոմիալգիան հանդիպում է հիմնականում մեծահասակների մոտ։ Մանկաբուժության մեջ, այն հանդիպում է գերազանցապես դեռահասների մոտ, մոտ 1% հաճախականությամբ:
Կանայք տառապում են ավելի հաճախ, քան տղամարդիկ։ Այս խնդիրն ունեցող երեխաների մոտ առկա են լինում շատ կլինիկական նշաններ, որոնք հանդիպում են կոմպլեքս տեղային ցավային համախտանիշի դեպքում։
2.3 Որո՞նք են տիպիկ կլինիկական նշանները։
Հիվանդները բողոքում են վերջույթների տարածված ցավից, չնայած ցավի ինտենսիվությունը տարբեր երեխաների մոտ տարբեր է։ Ցավը կարող է արտահայտվել մարմնի յուրաքանչյուր հատվածում (վերին և ստորին վերջույթներ, մեջք, որովայն, կրծքավանդակ, պարանոց և ծնոտ)։
Այս համախտանիշով երեխաները սովորաբար ունենում են քնի խանգարում, նրանք արթնանում են հոգնած և չթարմացած։ Մյուս հիմնական գանգատն արտահայտված հոգնածությունն է, որը ուղեկցվում է ֆիզիկական ունակությունների նվազմամբ։
Ֆիբրոմիալգիայով հիվանդները հաճախ գանգատվում են գլխացավից, վերջույթների այտուցից (դա այտուցի զգացում է, մինչդեռ իրական այտուց չկա), թմրածության զգացում և, երբեմն, ձեռքերի մատների կապտավուն երանգ։ Այս նշանները առաջացնում են անհանգստության, լարվածության զգացում և շատ երեխաները բացակայում են դպրոցից։
2.4 Ինչպե՞ս է այն ախտորոշվում։
Ախտորոշիչ է համարվում անամնեզում մարմնի նվազագույնը 3 հատվածներում տարածուն բնույթի ցավը, որը տևում է ավել քան 3 ամիս, և ուղեկցվում է տարբեր աստիճանի հոգնածության, չթարմացնող քնի և կոգնիտիվ ախտանշաններով (ուշադրության, սովորելու, կշռադատելու,հիշողության, որոշում կայացնելու և խնդիրները լուծելու կարողություն)։ Շատ հիվանդներ նշում են մկաններում որոշակի ցավային կետեր (խթանիչ կետեր), սակայն սա պարտադիր չէ ախտորոշման համար։
2.5 Ո՞րն է բուժումը։
Կարևոր է նվազեցնել հիվանդության հետ կապված անհանգստությունը, բացատրելով հիվանդին և նրա ընտանիքին անդամներին, որ թեև ցավն իրական է և ուժեղ, այն չի առաջացնում ոչ՛ հոդերի վնասում , ոչ՛ լուրջ օրգանական հիվանդություններ։
Կարևոր և արդյունավետ մոտեցումը սիրտանոթային համակարգի կոփման ծրագիրն է, և դրա լավագույն միջոցը լողն է։ Երկրորդը՝ կոգնիտիվ վարքային բուժման սկսելն է, անհատական կամ խմբային ձևով։ Վերջապես, որոշ հիվանդներ կարիք ունեն քունը լավացնող դեղորայքային բուժման։
2.6 Ո՞րն է հիվանդության երկարաժամկետ ելքը (պրոգնոզը)։
Լրիվ վերականգնումը հիվանդից մեջ ջանքեր, իսկ ընտանիքից հատուկ աջակցություն է պահանջում։ Ընդհանուր առմամբ երեխաների մոտ հիվանդության ելքը շատ ավելի բարենպաստ է, քան մեծահասակների մոտ, նրանցից շատերը լրիվ առողջանում են։ Ֆիզիկական վարժությունների ծրագրին կանոնավոր մասնակցելը առողջացման ամենակարևոր նախապայմանն է։ Դեռահասներին կարող է անհրաժեշտ լինել հոգեբանական աջակցություն, ինչպես նաև դեղեր քնի լավացման, լարվածության և անհանգստության նվազեցման համար։
3.1 Ի՞նչ է սա։
Վերջույթներում անհայտ ծագման, չափազանց ուժեղ ցավի առկայություն, որը հաճախ ուղեկցվում է մաշկի փոփոխություններով։
3.2 Ի՞նչ հաճախականությամբ է այն հանդիպում։
Հանդիպման հաճախականությունը անհայտ է։ Ավելի հաճախ հանդիպում է դեռահասների մոտ (սկիզբը մոտավոր 12 տարեկանում), ավելի հաճախ աղջիկների մոտ։
3.3 Որո՞նք են հիմնական նշանները։
Սովորաբար, լինում է վերջույթների երկարատև, շատ ինտենսիվ ցավ, որը չի ենթարկվում բուժման տարբեր միջոցներին և ժամանակի ընթացքում ուժեղանում է։ Հաճախ ցավի պատճառով հնարավոր չի լինում օգտագործել ախտահարված վերջույթը։
Զգացողությունները, որոնք շատ մարդկանց համար անցավ են, օրինակ թեթև հպումը, այս երեխաների համար չափազանց ցավոտ են։ Այս տարօրինակ զգացողությունը կոչվում է «ալոդինիա»։
Այս նշանները ազդում են հիվանդ երեխաների առօրյայի վրա, նրանք հաճախ բացակայում են դասերից։
Ժամանակի ընթացքում, որոշ երեխաների մոտ փոխվում է մաշկի գույնը (գունատություն կամ մարմարանման բծավոր տեսք), մաշկի ջերմությունը (սովորաբար մաշկը լինում է սառը) կամ քրտնարտադրությունը։ Կարող է առկա լինել նաև վերջույթների այտուց։ Երեխան երբեմն կարող է վերջույթը պահել անսովոր դիրքում՝ հրաժարվելով որևէ շարժում կատարել։
3.4 Ինչպե՞ ս է այն ախտորոշվում։
Մինչև մի քանի տարի առաջ, այս համախտանիշը կոչվում էր տարբեր անուններով, բայց այսօր բժիշկներն անվանում են այն Բարդ տեղային ցավային համախտանիշ։ Այս հիվանդության ախտորոշման համար կիրառվում են տարբեր չափորոշիչներ։
Ախտորոշումը կլինիկական է՝ հիմնված ցավի առանձնահատկությունների (ծանրության աստիճան, տևողություն, շարժումների սահմանափակում, բուժմանը չպատասխանելը, ալոդինիայի առկայություն) և ֆիզիկական զննման վրա։
Գանգատների և կլինիկական նշանների զուգորդումը խիստ տիպիկ են։ Ախտորոշման հաստատման համար մինչև հիվանդին մանկական ռևմատոլոգի մոտ ուղարկելը պետք է նախապես ժխտվեն մի շարք այլ հիվանդություններ, որոնք կարող են ախտորոշվել և բուժվել թերապևտների կամ մանկուբույժների կողմից։ Լաբորատոր տվյալներով շեղումներ չեն հայտնաբերվում։ ՄՌՏ հետազոտությամբ կարող են հայտնաբերվել ոսկրերի, հոդերի և մկանների ոչ սպեցիֆիկ փոփոխություններ։
3.5 Ո՞րն է բուժումը։
Լավագույն մոտեցումն է իրականացնել ինտենսիվ ֆիզիկական վարժությունների ծրագիրը, որը կատարվում է ֆիզիկական և աշխատանքային թերապիստների ղեկավարությամբ, զուգակցված փսիխոթերապիայի հետ, կամ առանց դրա։ Կիրառվում են այլ բուժումներ, առանձին կամ զուգակցված, այդ թվում նաև հակադեպրեսանտներ, կենսաբանական հետադարձ կապի ծրագիր, ներմաշկային էլեկտրական նյարդային խթանում և վարքագծի փոփոխումներ, սակայն առանց որոշակի արդյունքների։ Անալգետիկները (ցավազրկողներ) սովորաբար արդյունավետ չեն։ Հետազոտությունները ներկայումս ընթացքի մեջ են և մենք հույս ունենք, որ ապագայում, երբ պարզ կլինեն հիվանդության պատճառները, կլինեն ավելի արդյունավետ բուժման եղանակներ։
Բուժումը բարդ է և՛ երեխաների, և՛ ընտանիքի անդամների, և՛ բուժող թիմի համար։Սովորաբար հիվանդության հետևանքով պատճառով առաջացած սթրեսի համար անհրաժեշտ է լինում հոգեբանական աջակցություն։ Բուժման անարդյունավետության հիմնական պատճառն է հանդիսանում այն, որ ընտանիքի կողմից դժվար է ընդունվում ախտորոշումը և բուժումը։
3.6Ո՞րն է հիվանդության երկարաժամկետ ելքը (պրոգնոզը)։
Հիվանդության ելքը երեխաների մոտ ավելի բարենպաստ է, քան մեծահասակների մոտ։ Որպես լրացում, երեխաներն առողջանում են ավեի արագ, քան մեծահասակները։ Սակայն, վերականգնումը ժամանակ է պահանջում, և տարբեր երեխաների մոտ այն տարբեր է։ Վաղ ախտորոշման և միջամտության դեպքում ելքն ավելի բարենպաստ է։
3.7 Ի՞նչ կասեք առօրյա կյանքի մասին։
Երեխային պետք է քաջալերել, որ պահպանի իր նորմալ գործնեությունը, կանոնավոր հաճախի դպրոց և շարունակի շփվել իր հասակակիցների հետ։
4.1 Ի՞նչ է սա։
Սա նաև կոչվում է «էրիթերմալգիա»։ Հիվանդության անունը ծագում է 3 հունարեն բարերից՝ erythros (կարմիր), melos (վերջույթ), algos (ցավ)։ Սա չափազանց հազվադեպ է հանդիպում, թեև հնարավոր են ընտանեկան դեպքեր։ Շատ երեխաների մետ հիվանդության առաջին նշաններն ի հայտ են գալիս մոտ 10 տարեկանում։ Ավելի հաճախ հանդիպում է աղջիկների մոտ։
Կլինիկական նշաններ են ոտնաթաթերի, կամ ավելի հազվադեպ ձեռքերի այրոցի զգացումը, տաքությունը, կարմրությունը և այտուցը։ Այս գանգատները ուժեղանում են տաքի հետ շփումից և մեղմանում են վերջույթը սառեցնելուց։ Որոշ երեխաներ ընդհանրապես հրաժարվում են իրենց ոտքերը սառը ջրից դուրս հանել։ Հիվանդությունը չի նահանջում։ Հիվանդության կառավարման ամենաարդյունավետ եղանակը տաքից և ակտիվ վարժություններից խուսափումն է ։
Կիրառվում են բազմաթիվ դեղեր ցավը նվազեցնելու համար, այդ թվում հակաբորբոքային դեղեր, ցավազրկողներ և դեղեր, որոնք լավացնում են արյան շրջանառությունը (այսպես կոչված վազոդիլատատորներ)։ Բժիշկը կնշանակի դեղեր, յուրաքանչյուր երեխայի համար անհատականորեն։
5.1Ի՞նչ է սա։
Աճման ցավը բարորակ վիճակ է, որին բնորոշ է վերջույթների ցավ, որը սովորաբար առաջանում է 3-ից 10 տարեկան երեխաների մոտ։ Այն կոչվում է նաև «երեխաների մոտ վերջույթների բարորակ ցավ», կամ «վեջույթների կրկնվող գիշերային ցավեր»։
5.2 Ի՞նչ հաճախականությամբ է այն հանդիպում:
Մանկաբուժության մեջ աճման ցավերը հաճախ հանդիպող գանգատներից են։ Այն հանդիպում է հավասարապես տղաների և աղջիկների մոտ երեխաների 10-20% -ի մոտ:
5.3Որո՞նք են հիմնական նշանները։
Ցավը հիմնականում լինում է ստորին վերջույթներում (սրունքներ, ձկնամկաններ, ազդրեր կամ ծնկափոսեր) և այն սովորաբար երկկողմանի է։ Այն առաջանում է երեկոյան կամ գիշերը, հաճախ արթնացնելով երեխային։ Ծնողները հաճախ նշում են ցավի առաջացում ֆիզիկական ակտիվությունից հետո։
Ցավի դրվագը սովորաբար տևում է 10-ից 30 րոպե, չնայած այն կարող է տատանվել մի քանի րոպեից մինչև մի քանի ժամ։ Ցավի ինտենսիվությունը լինում է թեթևից մինչև ծանր։ Աճման ցավերը ընդհատվող բնույթ ունեն, առանց ցավի ժամանակահատվածները կարող են տևել մի քանի օրից մինչև ամիսներ։ Որոշ դեպքերում ցավի դրվագները կարող են առաջանալ ամեն օր։
5.4Ինչպե՞ս է այն ախտորոշվում։
Ցավի բնույթը, առավոտյան նշանների բացակայությունը և նորմալ ֆիզիկական զննման տվյալները, թույլ են տալիս հաստատել ախտորոշումը։ Որպես կանոն, լաբորատոր տվյալները և ռենտգենգրաֆիան միշտ նորմալ են։ Ինչևէ, ռենտգենգրաֆիայով բացառվում են այլ պաթոլոգիաներ։
5.5 Ո՞րն է բուժումը։
Այս պրոցեսի բարորակ բնույթի մասին բացատրությունը կնվազեցնի երեխայի և նրա ընտանիքի անդամների անհանգստությունը։ Ցավի դրվագների ընթացքում կարող են օգնել տեղային մերսումը, տաքացումը և թեթև ցավազրկողները։Հաճախակի դրվագներ ունեցող երեխաների համար ուժեղ ցավը նվազեցնելու համար կարող է օգտակար լինել Իբուպրոֆենի երեկոյան տրվող դեղաչափը։
5.6 Ո՞րն է երկարաժամկետ ելքը (պրոգնոզը)։
Աճման ցավերը չեն ուղեկցվում լուրջ օրգանական ախտահարումներով, և սովորաբար վերանում են ինքնուրույն ուշ մանկության շրջանում։ Երեխաների 100%-ի մոտ այն անցնում է աճին զուգահեռ։
6.1 Ի՞նչ է սա։
Գերշարժունակությունը վերաբերվում է երեխաներին, որոնց մոտ նկատվում է հոդերի ճկունություն կամ «թուլություն» ։ Այն կոչվում է նաև հոդերի անբավարարություն։ Որոշ երեխաներ կարող են ցավ ունենալ։ Բարորակ գերշարժունակության համախտանիշը (ԲԳՀ) վերաբերում է այն դեպքերին, երբ երեխան ունենում է վերջույթների ցավ, կապված հոդերի շարժունակության (շարժումների ծավալ) ավելացման հետ, առանց ուղեկցվելու շարակցական հյուսվածքի այլ հիվանդությունների հետ։ Ինչևէ, ԲԳՀ –ը հիվանդություն չէ, այլ՝ նորմայի տարբերակ։
6.2 Ի՞նչ հաճախականությամբ է այն հանդիպում։
ԲԳՀ-ն չափազանց հաճախ հանդիպող վիճակ է երեխաների և դեռահասների մոտ։ Այն հանդիպում է 10-30% երեխաների մոտ, մինչև 10 տարեկան հասակը, մասնավորապես աղջիկների մոտ։ Հաճախականությունը նվազում է տարիքի հետ։ Հաճախ են ընտանեկան դեպքերը։
6.3 Որո՞նք են հիմնական նշանները։
Գերշարժունակության դեպքում հաճախ առաջանում են ընդմիջվող բնույթի, խորը տեղակայման, կրկնվող ցավեր ծնկների, ոտնաթաթերի և սրունք-թաթային հոդերի շրջանում։ Ցավը ի հայտ է գալիս օրվա վերջում կամ գիշերը։ Դաշնամուր, ջութակ նվագող երեխաները կարող են նշել մատների ցավ։ Ֆիզիկական ակտիվությունը կարող է խթանել ցավի առաջացումը կամ ուժեղացումը։ Հազվադեպ, կարող է առաջանալ հոդերի թեթև այտուց։
6.4 Ինչպե՞ս է այն ախտորոշվում։
Ախտորոշումը դրվում է նախապես հստակեցված չափորոշիչների հիման վրա, որոնցով քանակապես որոշում են հոդերի շարժունակությունը շարակցական հյուսվածքի այլ հիվանդությունների բացակայության պայմաններում։
6.5 Ո՞րն է բուժումը։
Բուժումը հազվադեպ է անհրաժեշտ լինում։ Եթե երեխան զբաղվում է որոշակի ծանրաբեռնվածության սպորտաձևերով, ինչպիսիք են ֆուտբոլը կամ մարմնամարզությունը, ապա նրա մոտ պարբերաբար առաջանում են հոդերի ձգում/պատռվածք, անհրաժեշտ է լինում մկանների ամրապնդում և հոդերի պաշտպանում (էլաստիկ կամ ֆունկցիոնալ ամրակապեր)։
6.5Ի՞նչ կասեք առօրյա կյանքի մասին։
Գերշարժունակությունը բարորակ վիճակ է , որը տարիքի հետ նվազում է։ Կարևոր է բացատրել ծնողներին, որ խնդիրները ավելի շատ կապված են այն բանի հետ, որ նրանք հաճախ չեն թույլատրում երեխային նորմալ կյանքով ապրել։
Երեխաներին պետք է խրախուսել, որ նրանք ունենան նորմալ կյանք ինչպես նաև զբաղվեն իրենց հետաքրքրող որևէ սպորտաձևով։
7.1 Ի՞նչ է սա։
Անցողիկ սինովիտը կոնքազդրային հոդի անհայտ պատճառի, թեթև բորբոքումն է (հոդի խոռոչում քիչ քանակի հեղուկի առկայություն), որը անցնում է ինքնուրույն, առանց հետևանք թողնելու։
7.2 Ի՞նչ հաճախականությամբ է այն հանդիպում։
Մանկաբուժության մեջ կոնքազդրային հոդի ցավի ամենահաճախ պատճառն է։ Այն հանդիպում է 3-10 տարեկան երեխաների 2-3%-ի մոտ։ Ավելի հաճախ հանդիպում է տղաների մոտ (1 աղջիկ յուրաքանչյուր 3-4 տղայի հաշվարկով)։
7.3 Որո՞նք են հիմնական նշանները։
Հիմնական նշանը կոնքազդրային հոդի ցավն է և կաղալը։ Կոնքազդրային հոդի ցավը արտահայտվում է աճուկային շրջանի, ազդրի վերին հատվածի կամ, երբեմն, ծնկան շրջանում ցավերով, սովորաբար սկսվում է սուր։ Ամենահաճախ հանդիպող նշանն է, երբ երեխան արթնանում է կաղալով կամ հրաժարվում քայլելուց։
7.4 Ինչպե՞ս է այն ախտորոշվում։
Հիվանդությունը բնութագրվում է ֆիզիկական զննման բնորոշ պատկերով ՝ 3 տարեկանից մեծ երեխա, ով ունի ցավ և շարժումների սահմանափակում կոնքազդրային հոդում, չունի տենդ և ով այլ առումով հիվանդի տեսք չունի։ 5% դեպքերում հնարավոր է 2 կոնքազդրային հոդերի ախտահարում։ Կոնքազդրային հոդերի ռենտգենգրաֆիայով հիմնականում շեղում չի հայտնաբերվում, և սովորաբար, դրա կարիքը չի լինում։ Եվ ընդհակառակը, հոդի ուլտրաձայնային հետազոտությունը անհրաժեշտ է սինովիտը հայտնաբերելու համար։
7.5 Ո՞րն է բուժումը։
Հիմանակն բուժումը հանգիստն է, որը պետք է լինի համարժեք ցավի աստիճանի հետ։ Ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղերը կարող են օգնել ցավը և բորբոքում նվազեցնելու համար։ Վիճակը լավանում է միջինում 6-8 օր անց։
7.6 Ո՞րն է հիվանդության երկարաժամկետ ելքը (պրոգնոզը)։
Հիվանդության ելքը լավն է, երեխաները 100% առողջանում են (հիվանդությունը ունի անցողիկ բնույթ)։ Եթե նշանները պահպանվում են ավել քան 10 օր, պետք է մտածել այլ հիվանդությունների մասին։ Ոչ հազվադեպ հնարավոր են անցողիկ սինովիտի կրկնակի դրվագներ, որոնք սովորաբար ավելի մեղմ են և կարճ, քան նախորդը։
8.1 Ի՞նչ է սա։
Պատելաֆեմորալ ցավը մանկաբուժության մեջ ավելի հայտնի է որպես «Գերծանրաբեռնվածության համախտանիշ»։ Այս խմբի ախտահարումները առաջանում են մարմնի որոշակի հատվածների, մասնավորապես հոդերի և կապանների, կրկնվող շարժումների կամ կայուն, ֆիզիկական վարժությունների հետ կապված վնասվածքների պատճառով։ Այս վիճակները ավելի հաճախ հանդիպում են մեծերի (թենիսիստի կամ գոլֆ խաղացողի արմունկներ, կարպալ թունելի համախտանիշ և այլն), քան երեխաների մոտ։
Պատելոֆեմորալ ցավը վերաբերում է այն վիճակներին, երբ ցավը առկա է ծնկան առաջային հատվածում այնպիսի գործողությունների ժամանակ, որոնք լրացուցիչ ծանրաբեռվածություն են առաջացնում պատելոֆեմորալ հոդի վրա (այս հոդը առաջանում է ծնկոսկրի (patella) և ազդոսկրի ստորին հատվածի միջև)։
Երբ ծնկի ցավը ուղեկցվում է ծնկոսկրի ներսային մակերեսը ծածկող աճառի փոփոխություններով, այս վիճակը անվանում են ծնկոսկրի խոնդրոմալյացիա։
Կան պատելոֆեմորալ ցավի բազմաթիվ հոմանիշներ՝ պատելոֆեմորալ համախտանիշ, առաջային ծնկային ցավ, ծնկոսկրի խոնդրոմալյացիա։
8.2 Ի՞նչ հաճախականությամբ է այն հանդիպում։
Սա խիստ հազվադեպ է 8 տարեկանից փոքր երեխաների շրջանում, ավելի հաճախ հանդիպում է դեռահասների մոտ։ Պատելոֆեմորալ ցավը ավելի հաճախ հանդիպում է աղջիկների մոտ։ Այն համեմատաբար հաճախ հանդիպում է նաև ծնկների որոշակի փոփոխություններերով երեխաների մոտ, օրինակ ՝ դեպի ներս շրջված՝ X –աձև ծնկների (genu valgum) կամ դեպի դուրս շրջված՝ O-աձև ծնկների (genu varum) դեպքում, ինչպես նաև ծնկոսկրի հիվանդությունների (կրկնվող անկայություն և կապանային թուլություն) ժամանակ։
8.3 Որո՞նք են հիմնական նշանները։
Բնորոշ նշաններ են ծնկան առաջային շրջանում տեղակայված ցավը, որն ուժեղանում է այնպիսի գործողությունների ժամանակ, ինչպիսիք են վազելը, աստիճաններով բարձրանալը և իջնելը, կքանստելը և ցատկելը։ Ցավը նաև ուժեղանում է երկար ժամանակ ծնկները ծալած վիճակում նստելու ժամանակ։
8.4 Ինչպե՞ս է այն ախտորոշվում։
Առողջ երեխայի մոտ պատելոֆեմորալ ցավը կլինիկական ախտորոշում է (լաբորատոր և գործիքային հետազոտություններ անհրաժեշտ չեն)։ Ցավը կարելի է վերարտադրել ծնկոսկրերի վրա սեղմելով կամ ազդրի քառագլուխ մկանը ձգելու ժամանակ ծնկոսկրի՝ դեպի վեր շարժմանը հակազդելով։
8.5 Ո՞րն է բուժումը։
Երեխաների մեծ մասի մոտ, որոնք չունեն ասոցացված հիվանդություններ (ծնկոսկրերի ձևի փոփոխություն կամ ծնկոսկրային անկայություն), պատելոֆեմորալ ցավը բարորակ է և անցնում է ինքնուրույն։ Եթե ցավը կապված է սպորտի կամ այլ ամենօրյա գործողությունների հետ, օգտակար է կատարել ազդրի քառագլուխ մկանի ուժեղացման վարժություններ։ Ֆիզիկական վարժությունից հետո սառի տեղային օգտագործումը թեթևացնում է ցավը։
8.6 Ի՞նչ կասեք առօրյա կյանքի մասին։
Երեխաները կարող են ունենալ նորմալ կյանք։ Ֆիզիկական ակտիվությունը պետք է հարմարեցնել այնպես, որ դրա ընթացքում երեխան ցավ չունենա։ Շատ ակտիվ երեխաները պետք է օգտագործեն ծնկները պաշտպանող հատուկ հարմարանքներ։
9.1 Ի՞նչ է սա։
Այս վիճակին բնորոշ է ազդրոսկրի գլխիկի տեղաշարժը աճման գոտու վրայով։ Պատճառն անհայտ է։ Աճման գոտին աճառի մի հատված է, որը սեղմված է ազդոսկրի գլխիկի ոսկրային հյուսվածքի շերտերի արանքում։ Սա ոսկրի ամենաթույլ հատվածն է, որը թույլ է տալիս նրան աճել։ Երբ աճման գոտին հանքայնացվում է և այն վերածվում է ոսկրի, ոսկրի աճը դադարում է։
9.2 Ի՞նչ հաճախականությամբ է այն հանդիպում։
Սա հազվադեպ հանդիպող հիվանդություն է, միջին հաշվով այն հանդիպում է յուրաքանչյուր 100000 երեխայից 3-10-ի մոտ։ Այս ավելի հաճախ հանդիպում է դեռահաս տղաների մոտ։ Գիրությունը համարվում է նախատրամադրող գործոն։
9.3 Որո՞նք են հիմնական նշանները։
Կաղալը և ցավը, շարժումների սահմանափակումը կոնքազդրային հոդում ՝ հիմնական ախտանշաններն են։ Ցավը կարող է տեղակայված լինել ազդրի վերին 2/3-ում կամ ստորին 1/3-ում և ավելանում է ֆիզիկական ակտիվության ժամանակ։ Երեխաների 15%-ի մոտ ախտահարումը երկկողմանի է։
9.4 Ինչպե՞ս է այն ախտորոշվում։
Ֆիզիկական զննման տվյալները բնորոշ են՝ շարժումների սահմանափակում կոնքազդային հոդում։ Ախտորոշումը հաստատվում է ռենտգեն քննության միջոցով, նախընտրելի է աքսիալ (գորտի ոտքերի տեսքով) պրոյեկցիան։
9.5 Ո՞րն է բուժումը։
Այս վիճակը համարվում է օրթոպեդիկ շտապ դեպք և պահանջում է վիրահատական բուժում (ազդոսկրի գլխիկի դիրքի կայունացում մեխերի տեղադրման միջոցով, որոնք գլխիկը պահում են իր դիրքում)։
9.6 Ո՞րն է հիվանդության երկարաժամկետ ելքը (պրոգնոզը)։
Բուժումը կախված է, թե ինչքան երկար է ազդոսկրի գլխիկը մնացել տեղաշարժված դիրքում մինչև ախտորոշելը, ինչպես նաև տեղաշարժման աստիճանից։ Այս տարբեր է յուրաքանչյուր երեխայի մոտ։
10.1 Ի՞նչ է սա։
«Օստեոխոնդրոզ» բառը նշանակում է «ոսկրի մահ»։ Սա բազմազան հիվանդությունների մի խումբ է, որի պատճառն անհայտ է և որը բնութագրվում է ախտահարված ոսկրերում ոսկրացման կենտրոնների արյունամատակարարման խանգարումով։ Նորածնի ոսկրերը հիմնականում կազմված են աճառից, այս փափուկ հյուսվածքը կյանքի ընթացքում աստիճանաբար փոխարինվում է ավելի հանքայնացված և կայուն հյուսվածքով (ոսկր)։ Աճառի փոխարինումը ոսկրով յուրաքանչյուր ոսկրում սկսվում է որոշակի հատվածներում, որոնք կոչվում են ոսկրացման կենտրոններ, և ժամանակի ընթացքում տարածվում է ոսկրի մնացած հատվածներում։
Այս հիվանդությունների հիմնական նշանը ցավն է։ Կախված ախտահարված ոսկրից, հիվանդությունը ունենում է տարբեր անուններ։
Ախտորոշումը դրվում է վիզուալիզացնող հետազոտությունների միջոցով։ Ռենտգեն քննությամբ հայտնաբերվում են ֆրագմենտացիաներ ոսկրի ներսում («կղզյակներ» ոսկրի ներսում), կոլապս (քայքայում), սկլերոզ (խտության բարձրացում, ոսկրը ռենտգեն նկարներում սովորականից ավելի «սպիտակ» է) և հաճախ կրկնակի ոսկրագոյացում՝ ոսկրի եզրերի վերակառուցումով։
Թեև այս ամենը բավականին ծանր հիվանդության տպավորություն է թողնում, սակայն այսպիսի խանգարումները երեխաների մոտ բավականի հաճախ են հանդիպում և, բացառությամբ ազդկոսրի ծանր ախտահարումով ուղեկցվող դեպքերի, մյուս բոլորի դեպքում պրոգնոզները շատ բարենպաստ են։ Օստեոխոնդրոզի որոշ տեսակներ այնքան հաճախ են հանդիպում, որ նույնիսկ համարվում են ոսկրի աճի նորմալ տարբերակ (Սևերի հիվանդություն)։ Մյուսները կարելի է ընդգրկել « գերծանրաբեռվածության համախտանիշի» խմբում (Օսգուտ-Շլատեր, Սինդինգ-Լարսեն—Յոհանսոնի հիվանդություններ)։
10.2 Լեգ- Կալվե-Պերտեսի հիվանդություն
10.2.1 Ի՞նչ է սա։
Այս հիվանդությունը բնորոշվում է ազդոսկրի գլխիկի (ազդոսկրի հատված, որով կազմավորվում է կոնքազդրային հոդը) ավասկուլյար նեկրոզով։
10.2.2 Ի՞նչ հաճախականությամբ է այն հանդիպում։
Սա հազվադեպ հանդիպող հիվանդություն է, հաճախականությունը կազմում է 1/10000 երեխայի հաշվարկով։ Այս ավելի հաճախ հանդիպում է 3-12 տարեկան (հիմնական տարիքը 4-9 տարեկան) տղաների մոտ (տղա/ աղջիկ հարաբերակցությունը կազմում է 4-5/1)։
10.2.3 Որո՞նք են հիմնական նշանները։
Շատ երեխաների մոտ հիվանդությունը արտահայտվում է կաղությամբ և կոնքազդրային հոդերի տարբեր աստիճանի ցավով։ Երբեմն ցավ ընդհանրապես չի լինում։ Սովորաբար ախտահարվում է ազդոսկրերից միայն մեկը, սակայն մոտ 10% դեպքերում ախտահարումը երկկողմանի է։
10.2.4 Ինչպե՞ս է այն ախտորոշվում։
Կոնքազդրային հոդում շարժումները սահմանափակ են, երբեմն նաև ցավոտ։ Ռենտգեն քննության տվյալները հիվանդության սկզբնական շրջանում կարող են նորմալ լինել, սակայն հիվանդության խորացման հետ առաջանում են վերևում նկարագրված փոփոխությունները։ Ոսկրերի սկանավորումը և մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիան հայտնաբերում են ախտաբանական փոփոխությունները ավելի վաղ շրջանում, քան ռենտգենգրաֆիան։
10.2.5 Ո՞րն է բուժումը։
Լեգ- Կալվե-Պերտեսի հիվանդությամբ երեխաները պետք է ուղեգրվեն մանկական օրթոպեդիայի բաժանմունք։ Վիզուալիզացիան կարևոր է ախտորոշման համար։ Բուժումը կախված է հիվանդության ծանրության աստիճանից։ Թեթև ձևերի ժամանակ պահանջվում է միայն հսկողություն, քանի որ ոսկրը վերականգնվում է ինքնուրույն, մի փոքր վնասումով։
Ծանր դեպքերում, բուժման նպատակն է պահել ախտահարված ազդոսկրի գլխիկը կոնքազդրային հոդում, այս պայմաններում սկսվում է նոր ոսկրագոյացում ազդոսկրի գլխիկի շրջանում և վերականգնում է իր գնդաձևությունը։
Այս նպատակին կարելի է հասնել աբդուկցիոն հարմարանքներ հագցնելով (փոքր տարիքի երեխաների մոտ) կամ ազդոսկրի վիրահատական ձևափոխման միջոցով (օստեոտոմիա՝ կտրելով ոսկրի եզրերը այնպես, որ ազդոսկրի գլխիկը մնա նպաստավոր դիրքում, կատարվում է ավելի մեծ երեխաների շրջանում)։
10.2.6 Ո՞րն է հիվանդության երկարաժամկետ ելքը (պրոգնոզը)։
Հիվանդության ելքը կախված է ազդոսկրի գլխիկի ախտահարման աստիճանից (որքան թեթև է ախտահարումը , այնքան ավելի բարենպաստ է ելքը) և երեխայի տարիքից (մինչև 6 տարեկան երեխաների շրջանում ելքն ավելի բարենպաստ է)։ Ողջ վերականգնման պրոցեսը տևում է 2-4 տարի։ Ընդհանուր առմամբ, դեպքերի 2/3-ում, ելքը՝ ախտահարված հոդի անաատոմիական և ֆունկցիոնալ առումով՝ բարենպաստ է:
10.2.7 Ի՞նչ կասեք առօրյա կյանքի մասին։
Առօրյա կյանքի ակտիվությունը կապված է բուժման եղանակից։ Միայն հսկողության տակ գտնվող երեխաները պետք է խուսափեն ազդոսկրի ծանրաբեռնումից (ցատկել, վազել)։ Սակայն, նրանք կարող են շարունակել իրենց նորմալ դպրոցական կյանքը և մասնակցել այն ֆիզիկական գործողություններին, որոնք ազդոսկրի վրա մեծ ծանրաբեռնվածություն չեն թողնում։
10.3 Օսգուդ- Շլատերի հիվանդություն
Այն առաջանում է ծնկոսկրային ջլի միջոցով մեծ ոլոքի թմբկության (ոչ մեծ ոսկրային թմբկություն սրունքի առաջային վերին մակերեսին) ոսկրացման կենտրոնի կրկնակի վնասվածքների արդյունքում։ Հանդիպում է դեռահասների գրեթե 1%-ի մոտ և, ավելի հաճախ, սպորտով զբաղվողների շրջանում։
Ցավը ուժեղանում է այնպիսի գործողություններ կատարելիս, ինչպես վազելը, ցատկելը, աստիճաններ բարձրանալն ու իջնելը և կքանստելը։ Ախտորոշումը հաստատվում է ֆիզիկական քննության տվյալներով, շատ բնորոշ է ծնկոսկրի ջիլը մեծ ոլոքին կպման տեղում ցավոտության առկայությունը, երբեմն նույն տեղում լինում է նաև այտուց։
Ռենտգեն քննության տվյալները կարող են նորմալ լինել կամ հայտնաբերվել մեծ ոլոքի թմբկության շրջանում ոսկրի փոքր ֆրագմենտներ։ Բուժման սկզբունքներն են՝ ֆիզիկական ակտիվության հարմարեցում այնպես, որ դրա ընթացքում երեխան ցավ չունենա, սպորտային պարապմունքներից հետո սառի տեղային օգտագործում և հանգիստ։ Ժամանակի ընթացքում բոլոր փոփոխությունները ինքնուրույն անցնում են։
10.4 Սևերի հիվանդություն
Այս վիճակը կոչվում է նաև կրունկային ապոֆիզիտ։ Սա կրնկոսկրի ապոֆիզի օստեոխոնդրոզ է, որը հավանաբար կապված է Աքիլեսյան ջլի կողմից ձգման հետ։
Սա մանկաբուժության մեջ կրունկի ցավերի ամենահաճախ հանդիպող պատճառն է ։ Սևերի հիվանդությունը օստեոխոնդրոզի այլ ձևերի նման, կապված է ֆիզիկական ծանրաբեռնվածության հետ։ Ավելի հաճախ հանդիպում է տղաների մոտ։ Սովորաբար սկսվում է 7-10 տարեկանում, կրունկի ցավով, երբեմն նաև ֆիզիկական վարժությունների հետո քայլելու դժվարությամբ։
Ախտորոշումը դրվում է ֆիզիկական քննությամբ։ Ոչ մի հատուկ բուժման կարիք չկա, բացի նրանից, որ անհրաժեշտ է երեխայի ֆիզիակական ակտիվությունը համապատասխանեցնել այնպես, որ դրա ընթացում կամ հետո երեխան ցավ չունենա, իսկ եթե դա չի օգնում, կարելի է օգտագործել կրունկային բարձիկներ։ Ժամանակի ընթացքում փոփոխությունները ինքնուրույն անցնում են։
10.5 Ֆրեբերգի հիվանդություն
Այս վիճակը բնութագրվում է ոտնաթաթի երկրորդ մետատարզալ ոսկրի գլխիկի օստեոնեկրոզով։ Պատճառը հավանաբար տրավմատիկ է։ Այն հազվադեպ է հանդիպում, հիմնականում դեռահաս աղջիկների մոտ։ Ցավը ավելանում է ֆիզիկական ակտիվության ժամանակ։Ֆիզիկական զննմամբ հայտնաբերվում է ցավոտություն երկրորդ մետատարզալ ոսկրի գլխիկի տակ, երբեմն նույն տեղում լինում է այտուց։ Այս ախտորոշումը հաստատվում է ռենտգեն քննությամբ, չնայած գանգատները սկսվելուց հետո կարող է անցնել 2 շաբաթ մինչև առաջանան ռենտգեն փոփոխություններ։ Բուժումը ներառում է հանգիստ և մետատարզալ բարձիկի օգտագործում։
10.6 Շաուերմանի հիվանդություն
Շաուերմանի հիվանդություն կամ «Յուվենիլ կիֆոզ (մեջքի կորացում)» ողների մարմինների (յուրաքանչյուր ողի վերին և ստորին ծայրերի ոսկրային հատված) օղային ապոֆիզի օստեխոնդրոզն է։ Այն ավելի հաճախ հանդիպում է դեռահաս տղաների մոտ։ Այս հիվանդությունն ունեցող շատ երեխաներ ունենում են սխալ կեցվածք, որը երբեմն ուղեկցվում է ցավով։ Ցավը ուժեղանում է ֆիզիկական ակտիվության ժամանակ, և թուլանում է հանգստի ժամանակ։
Ախտորոշումը հնարավոր է ենթադրել արդեն ֆիզիկական զննման ժամանակ (մեջքի շրջանում սուր անկյան հայտնաբերում) և հաստատվում է ռենտգեն քննությամբ։
Շաուերմանի հիվանդություն ախտորոշումը հաստատվում է , եթե երեխան ունի ողների սկավառակների անկանոնություն, առնվազն 50 սեպաձև ներհրում առնվազն 3 միմյանց հաջորղող ողների շրջանում։
Շաուերմանի հիվանդությունը սովորաբար հատուկ բուժում չի պահանջում, անհրաժեշտ է համապատասխանեցնել երեխայի ֆիզիկական ակտիվությունը, պարբերաբար զննել, իսկ ծանր դեպքերում կարող է պահանջվել կորսետավորում։
